Er zijn weinig dingen die de persoonlijkheid zo fundamenteel beschadigen als het trauma van seksueel misbruik. Dit komt slechts gedeeltelijk door het misbruik zelf. Het zijn de reacties van de ouders en omstanders die maken dat het trauma levensbepalend wordt. In mijn praktijk als relatietherapeute blijkt vaak dat seksueel misbruik van één van de twee in de jeugd ten grondslag ligt aan de problemen op het gebied van seksualiteit tussen partners in het heden. Bij nadere bestudering blijkt dan vrijwel altijd dat niet alleen het seksleven, maar het leven van het slachtoffer in zijn volledigheid heeft geleden onder het misbruik. Dat zich gedachten- gevoel- en gedragspatronen hebben ontwikkeld die de vrije ontwikkeling en uitdrukking van hem of haar als mens in de weg zijn gaan staan.
De belangrijkste gevoels- en gedragspatronen van iemand die slachtoffer is geworden van seksueel geweld:
- Ervaart weinig/ geen grenzen (laat staan dat hij/zij ze kan aangeven).
- Kan slecht voelen wat hij/zij zelf wil.
- Heeft weinig bewustzijn op wat hij/zij zelf of nodig heeft.
- Voelt zich verantwoordelijk voor gevoelens en taken van anderen.
- Richt zich voortdurend op anderen (emotioneel en/of fysiek en seksueel)
- Heeft weinig verbinding met de eigen sensualiteit en seksualiteit (heeft soms mechanische seks, ‘verkoopt’ haar seksualeit of ziet er volledig van af).
- Ontwikkelt een overmaat aan zelfstandigheid.
- Ervaart tegelijk een grote mate van afhankelijkheid (van liefde en erkenning van anderen)
Gebrek aan bescherming
Deze gedragspatronen zijn ontwikkeld in reactie op het trauma. En in reactie op de nasleep ervan. Er wordt namelijk vrijwel NOOIT adequaat gereageerd op seksueel misbruik. Vrijwel nooit wordt het kind volledig gehoord, meteen in veiligheid gebracht. Vrijwel nooit wordt het begeleid om het trauma een plek te geven. Vrijwel nooit nemen de volwassen betrokkenen hun volledige verantwoordelijkheid. Vrijwel nooit laten zij het kind merken dat zij het kind hadden horen te beschermen. Vrijwel nooit laten zij het kind weten dat het volledig onschuldig is. Dat het niets had kunnen doen of nalaten om te voorkomen wat er is gebeurd. Dat betekent dat er bijna altijd sprake is van secundair trauma.
Loyaliteit naar het systeem
Zeker als er sprake is van seksueel misbruik binnen de familie of vriendenkring, is de loyaliteit naar het systeem groot. Er is belang bij het behouden van goede relaties en contact met de dader. Daarom worden er geen adequate beschermingsmaatregelen getroffen. Omdat de dader in bescherming wordt genomen, blijft het slachtofferschap van het kind ook buiten beeld. Dus wordt onschuld van het kind niet expliciet benadrukt.
Aanspreken van de verantwoordelijke
Het aanspreken van de verantwoordelijke wordt eerder uit de weg gegaan naar mate de dader dichterbij is. Het zou zelfs kunnen zijn dat misbruik alleen mogelijk is in een systeem waarin het mensen aan de capaciteit ontbreekt om elkaar aan te spreken op gedrag. Dat er binnen het systeem op meerdere manieren op een ongezonde manier met gevoelens wordt omgegaan. En dat seks en macht op een ongezonde manier deel uit maken van de structuur.
Bij grof en jarenlang seksueel misbruik is het voor iedereen logisch dat dat een persoonlijkheid vormt (je kunt er zelfs bi-polair van worden) en er een lange nasleep is. Maar ook een ‘klein incident’ of eenmalig seksueel misbruik kan een keten van reacties bij het kind en de omringende volwassenen in gang zetten die levensbepalend worden voor het kind.
Overleefgedrag
Het kind raakt dan zijn/haar besef van de eigen grenzen door de reacties van de volwassenen om hem/haar heen alleen maar verder kwijt. Het ontwikkelt ‘overleefgedrag’ dat bestaat uit het verstoppen van de eigen gevoelens (die namelijk als irrelevant aan de kant worden geschoven), trekt zijn/haar verlangen naar steun van de ouders in, aangezien de steun niet beschikbaar is en ontwikkelt een sterk deel dat alles alleen kan, zonder de hulp van anderen.
Partner stimuleert het
Dat overleefgedrag gaat een patroon vormen dat niet vanzelf verandert of overgaat. Het wordt vaak juist extra versterkt in de loop van de jaren. Bijvoorbeeld doordat iemand omdat dit grondpatroon al bestaat, een partner uitkiest die het gedrag verder stimuleert. Daardoor wordt het overleefgedrag versterkt en wordt het trauma verder naar de achtergrond geduwd. Tot het te ver onder druk komt te staan en het tot een escalatie komt waardoor hulp gezocht wordt.
Veilig
Tijdens de gesprekken met een coach of therapeut is het dan eindelijk veilig genoeg om het trauma naar boven te laten komen. Zo kan het dat na vele jaren van onderdrukte gevoelens iemand van dertig, veertig, vijftig of zestig plotseling voor het verwerken van oud trauma komen te staan. De tot dan toe verstopte ervaringen komen aan de oppervlakte en vragen om een antwoord. Wat kun je dan als therapeut of coach betekenen voor iemand?
Systemisch coachen na seksueel Trauma
In dit artikel laat ik met behulp van de Beeldkracht-methodiek zien welke drie systemische stappen je kunt zetten om iemand te helpen te herstellen van dit trauma. Je leert die stappen tijdens de cursus Systemisch begeleiden na seksueel trauma.
Het gaat om:
1. Van zich verantwoordelijk/ schuldig voelen naar het ervaren van onschuld.
2. Van grenzeloos naar de eigen grenzen kunnen ervaren, respecteren, ernaar handelen en ze ook onder druk kunnen handhaven.
3. Van seksloos zijn/mechanische seksualiteit naar contact met de eigen sensualiteit en seksualiteit.
Masterclass systemisch begeleiden na seksueel trauma
In de masterclass systemisch begeleiden na seksueel trauma, help jij jouw cliënt die drie stappen te zetten.
De masterclass is bedoeld voor ervaren therapeuten, coaches en begeleiders die merken dat ondanks hun inspanningen, hun cliënten blijven kampen met misplaatst schuldgevoel, anderen blijven beschermen en niet los kunnen komen uit het trauma. Lees hier meer.
Meer weten: geef je dan op voor het webinar donderdag 22 oktober om 20.00 uur