“Wat zijn nou de voordelen van voelen?“ vroeg een cliënte me laatst. Ik stond even met mijn mond vol tanden, omdat er in haar geval zoveel voordelen verbonden zijn aan niet-voelen. De meeste mensen die bij me komen hebben het overleefd door de pijn, verdriet, minachting en het verraad dat ze als kind mee hebben gemaakt, niet te voelen. Al die gevoelens toelaten, zou overweldigend zwaar, eenzaam en verlaten zijn.
Om niet te voelen, gaan de meeste mensen in een ‘overlevingsstand’. De belangrijkste beweging die ze maken, is van voelen naar denken. Want als je denkt, voel je stukken minder. Je kunt alles rationeel proberen te verklaren, zoeken naar zingeving of in je fantasie gaan zitten, mooie verhalen bedenken. Hard werken en enorm je best doen, kan ook helpen. Net als anderen plezieren.
Denken
Omdat ze toch al aan het denken en beschouwen zijn, hebben ze vaak ook nagedacht over de rol van hun ouders en verklaringen gevonden voor waarom hun ouders hen emotioneel of lichamelijk hebben verwond. De verklaringen die ze gevonden hebben, zijn logisch en dus verontschuldigen ze hun ouders en zeggen zinnen als: ‘zij konden er ook niets aan doen’.
Overleefmechanisme
Dat zorgvuldig opgebouwde en decennia lang getrainde overleefmechanisme helpt mensen enorm. Een overleefstand waarin je bijvoorbeeld heel hard gaat werken, kan je ver brengen: als auteur bijvoorbeeld, of als directeur.
Verlichting
Maar op een gegeven moment merken de meeste mensen toch dat hun overleefgedrag niet meer echt helpend is. Ze ervaren het hele leven als zwaar, ze kunnen het niet meer aan, ze voelen zich opgesloten in zichzelf, kunnen niet meer echt contact maken met anderen. Ze verlangen naar verlichting en dan komen ze bij mij.
Ze willen weer zichzelf zijn, niet meer zoveel in hun hoofd zitten. Ze willen dat er iets gebeurt. Ze willen weer voelen. Maar wat zijn de voordelen daarvan?
IJsberg
Want er is een ijsberg van gestold verdriet.
Er is een vulkaan vol onderdrukte woede.
En er is een ondergronds circuit van tunnels waar de onderdrukte angst zich verstopt.
Onderdrukte gevoelens
Voelen van onderdrukte gevoelens is in eerste instantie heel erg zwaar. Het is pijnlijk, het verstoort je rust, het is meestal ook te veel om in één keer allemaal onder ogen te zien. Je hebt vaak een lange weg af te leggen. Als je een kunstenaar bent in niet-voelen en je weer gaat voelen, komen uiteraard de negatieve en ingewikkelde gevoelens het eerste naar boven. En je hebt nooit geleerd om met die gevoelens om te gaan.
Troost
Hoe troost je jezelf en maak je ruimte voor de tranen? Hoe geef je jezelf toestemming om die woede te voelen en hoe zorg je ervoor dat je het veilig uit? Hoe laat je jezelf veiligheid ervaren als je helemaal niet weet wat is? Hoe ga je de gevoelens uit die onoverzichtelijke rijstebrijberg van jeugdtrauma’s hanteren?
Mijn hart breekt
Mijn hart breekt soms als mensen mij hun verhalen vertellen. Als ik me realiseer welk proces ze doormoeten en hoe zwaar dat zal zijn, vraag ik me soms af of we de deksel er niet beter op kunnen laten.
Of ik ze wel voldoende steun en houvast kan geven als ze weer in contact komen met hun trauma’s.
Wat zijn de voordelen?
Natuurlijk weet ik dat je pas echt goed op zie eigen behoeften en verlangens kunt reageren als ze ze waarneemt (en ze dus niet weg rationaliseert). Ik weet dat het nodig is om je (jeugd)trauma’s aan te kijken en te doorvoelen als je wilt dat ze je niet langer bepalen. Maar toch voel ik me soms wreed als ik dat in beweging zet.
Misschien kan jij me helpen. Wat zie jij als de belangrijkste voordelen van voelen? En is het de moeite waard om je trauma’s aan te kijken?