Als je met mensen werkt, heb je het vast wel eens gehad: je ergert je rot omdat iemand ‘blijft hangen in slachtofferschap’. Je vindt dat diegene moet ophouden met zielig en hulpeloos doen en weer regie over het eigen leven moet nemen.
Dat diegene dat gevoel van machteloosheid nou eindelijk eens moet loslaten. Het is een dwingende houding die de boel nog verder vastzet en je cliënt geen stap verder gaat helpen. Zodra jij je aan je cliënt ergert, ben je jouw neutraliteit verloren. Je kunt niet meer zonder oordeel op onderzoek gaan naar wat er speelt en wat er nodig is.
Passief
Als begeleiders ergeren we ons aan mensen die passief zijn geworden of anderen de schuld geven van hun eigen misere. Maar hoe streng je ook optreedt, het verandert niets. Sessie na sessie merk je dat het hen niet lukt om hun leven weer in eigen hand te nemen.
Loslaten
Ieder slachtoffer heeft te maken met de interne of externe druk om het verleden ‘los te laten’. Die druk om juist geen slachtoffer te zijn, maakt dat mensen voor overleefstrategiën kiezen die slachtofferschap juist versterken, zoals alles mentaliseren, zich nog meer richten op de dader in plaats van op hun eigen gevoelens, bijvoorbeeld door middel van wat ik noem ‘fake-vergeving’.
Systeem
Als begeleider moet je jezelf ervan bewust zijn dat in de dader-slachtoffer-dynamiek groter is dan jouw cliënt zelf. Je cliënt is onderdeel van een systeem. Een systeem waarin dader, slachtoffer en omstanders een rol spelen.
Niet beschermd
In dat systeem heeft de dader kunnen doen wat hij deed en heeft niemand het slachtoffer daartegen beschermd. Bij minderjarigen hebben de ouders de taak om hun kind te beschermen. Zij maken dus altijd onderdeel uit van het system. Ook de school, de kerk of de buurt kunnen onderdeel uitmaken van het systeem.
Overladen
In de regel nemen noch de dader, noch de ouders, noch de school of de kerk de verantwoordelijkheid voor wat er is gebeurd. De enige die overblijft om alle verantwoordelijkheid, schuld en schaamte te dragen, is het slachtoffer. Doordat de dader over haar grenzen ging en niemand haar beschermde, kan zij zich niet meer weren. Haar grenzen zijn stukgemaakt, waardoor ze alle schuld en schaamte van iedereen die betrokken was bij de daden waarvan zij slachtoffer werd, ervaart alsof die van haarzelf zijn. Geen wonder dat zij zelf niet meer in beweging kan komen. Ze is overladen met verantwoordelijkheden van anderen.
Geen verandering
Hoe hard en hoe vaak je ook tegen een slachtoffer zegt dat zij er zelf niets aan kon doen en dat zij onschuldig is, door de systemische belasting komt dat niet binnen en brengen goed bedoelde tips geen verandering.
Symbolisch terugleggen
Wat je wel kunt doen om een slachtoffer te helpen, is een systemisch ritueel waarin je haar de verantwoordelijkheid symbolisch terug laat leggen bij iedereen die betrokken was (of zich juist afzijdig hield) terwijl het gebeurde. Dat ritueel maakt het slachtoffer duidelijk wie er echt verantwoordelijk is en dat ze het ten onrechte voelde alsof zij over de situatie macht had kunnen hebben.
Verantwoordelijkheid
Dat effectieve ritueel heb ik ontwikkeld door met veel slachtoffers te werken en steeds beter inzicht te krijgen in de verantwoordelijkheid die de omgeving en wij als maatschappij hebben om kinderen te beschermen tegen zaken als pesten en fysiek, emotioneel en seksueel geweld.
Duidelijkheid
Het vraagt van jou als begeleider inzicht in de hele (maatschappelijke) dynamiek rond slachtofferschap Het vraagt van je dat je niet meegaat in valse macht van je cliënt (als ik dit of dat had gedaan, was het anders gelopen). Het vraagt dat JIJ duidelijkheid geeft: de cliënt is ONSCHULDIG, de dader heeft het gedaan en de omstanders hebben hun verantwoordelijkheid om jouw cliënt te beschermen, laten liggen.
Puurheid
Als je dit ritueel met jouw cliënten doet, zullen ze daarna uit de slachtofferrol loskomen. Omdat ze alleen nog maar hun eigen verantwoordelijkheid dragen. En omdat ze hun eigen onschuld voelen. Vanuit deze puurheid, kijken ze weer grip op hun eigen leven. Zelfs fysiek kunnen ze na het ritueel in de regel beter ontspannen. Al vraagt de diepe ontspanning vaak meer dan alleeen het ritueel, stress zit diep in het lichaam opgeslagen en het vraagt tijd en aandacht.
Jouw Sessies
Je kunt het ritueel gebruiken als onderdeel van je begeleiding van mensen die pesten en/of misbruik hebben meegemaakt.
Workshop
De eerstvolgende workshop systemisch begeleiden van slachtoffers is dinsdag 11 juni 2024. Je kunt hier meer lezen. Meteen aanmelden kan hier.
Webinar
Wil je eerst meer weten en met mijn manier van werken met slachtoffers kennismaken? Op woensdag 8 mei geef ik een webinar over systemisch begeleiden van slachtoffers. Daar kan je al je vragen stellen. Kun je er 8 mei niet bij zijn? Geef je dan toch op, je krijgt na afloop een link om het webinar terug te kijken.